Wanneer de vader een kind niet wil erkennen (of wanneer de vader is overleden), dan kan de rechter in bepaalde gevallen het vaderschap van de man vaststellen. Dit wordt de gerechtelijke vaststelling van het vaderschap genoemd. Er zal daartoe een verzoek namens moeder (of het kind) door een advocaat bij de rechtbank moeten worden ingediend.

Zo mogelijk zal met een DNA-onderzoek aangetoond moeten worden dat de man inderdaad de vader is. Werkt de man echter niet mee aan een dergelijk onderzoek (ook niet wanneer de rechter deze gelast), dan kan de rechtbank daaraan haar eigen conclusies verbinden.

Het verzoek moet door moeder binnen 5 jaar na de geboorte van het kind zijn gedaan. Wanneer de identiteit van de verwekker niet bekend is of als zijn verblijfplaats onbekend is, dan kan de moeder het verzoek nog doen binnen 5 jaar na de dag dat zij bekend is geworden met de identiteit en de verblijfplaats van de verwekker.
Als het kind 16 jaar of ouder is, is de moeder niet meer bevoegd het verzoek in te dienen.

Het verzoek van kind is niet aan termijnen gebonden. Het kind kan altijd een verzoek tot gerechtelijke vaststelling vaderschap indienen.

De verwekker van het kind kan dus geen verzoek doen tot gerechtelijke vaststelling van het vaderschap. Als de moeder toestemming voor erkenning weigert, kan de verwekker vervangende toestemming aan de rechtbank vragen en via erkenning zijn juridisch vaderschap tot stand brengen.

Als het verzoek door moeder is ingediend, dan zal de rechtbank eerst een bijzonder curator benoemen. Het kind wordt dan tijdens de procedure vertegenwoordigd door die bijzonder curator. Is het kind meerderjarig, dan kan het zelf de procedure voeren.Van belang is dat vast komt te staan of de man de verwekker van het kind is. Wanneer daar twijfel over bestaat, wordt er bepaald dat er een DNA-onderzoek moet plaatsvinden.

Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap heeft de navolgende gevolgen:

• de man wordt vanaf de geboorte van het kind de juridische vader van het kind (dus terugwerkende kracht tot de geboorte)
• de vader is onderhoudsplichtig voor zijn kind (let wel: dat geldt ook voor de verwekker van het kind)
• het kind kan de naam van de man krijgen (maar dat kan alleen wanneer beide ouders dat willen!);
• het kind krijgt de Nederlandse nationaliteit als de man Nederlander is;
• het kind is erfgenaam van de vader.